Thị trường ô tô Việt Nam: VinFast và Cuộc Đua Vượt Thái Lan

Thị trường ô tô tại Đông Nam Á đang chứng kiến một cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các quốc gia trong khu vực. Từ lâu, Thái Lan đã được xem là “Detroit của Đông Nam Á” với năng lực sản xuất và vị thế xuất khẩu hàng đầu. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Việt Nam, dù xuất phát muộn hơn, lại đang cho thấy tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc, từng bước thu hẹp khoảng cách với đối thủ truyền thống này. Sự nổi lên mạnh mẽ của xe điện, đặc biệt là với vai trò dẫn dắt của VinFast, đang trở thành yếu tố then chốt định hình lại cục diện thị trường và mở ra triển vọng để Việt Nam có thể bứt phá.

Bối cảnh Thị trường Ô tô Đông Nam Á: Việt Nam và Thái Lan

Thái Lan đã xây dựng một nền công nghiệp ô tô vững mạnh qua nhiều thập kỷ, trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu chính của khu vực. Nước này thu hút được sự đầu tư lớn từ các hãng xe toàn cầu, thiết lập một chuỗi cung ứng và công nghiệp phụ trợ phát triển.

Trong khi đó, Việt Nam bắt đầu phát triển ngành công nghiệp ô tô muộn hơn. Tuy nhiên, với quy mô dân số lớn, tầng lớp trung lưu gia tăng và nhu cầu sở hữu ô tô lần đầu còn cao, Việt Nam sở hữu tiềm năng thị trường nội địa khổng lồ. Chính những yếu tố này đã tạo đà cho sự tăng trưởng ấn tượng trong những năm gần đây.

Thực trạng Thị trường Ô tô Việt Nam Năm 2024

Năm 2024 đánh dấu một bước tiến đáng kể cho thị trường ô tô Việt Nam. Tổng doanh số bán ra đạt 494.310 xe, bao gồm cả xe sản xuất, lắp ráp trong nước và xe nhập khẩu. Trong đó, xe lắp ráp nội địa chiếm từ 50% đến 60% tổng doanh số, với sự góp mặt của các thương hiệu lớn như VinFast, Toyota, Hyundai, THACO, cùng nhiều nhà sản xuất khác. Phần còn lại là xe nhập khẩu, với Thái Lan dẫn đầu (chiếm 45,35% lượng xe nhập) và Indonesia đứng thứ hai (chiếm 35,85%).

Xu hướng nổi bật nhất trong năm 2024 là sự bùng nổ của xe điện (EV). VinFast đã đóng vai trò tiên phong và dẫn dắt trong phân khúc này, bàn giao 87.000 xe điện, giúp thị phần xe điện tại Việt Nam đạt 15%, đứng thứ hai trong khu vực Đông Nam Á. Sự tham gia của các thương hiệu xe điện từ Trung Quốc như BYD, GWM (Haval), Wuling… với các sản phẩm giá cạnh tranh và công nghệ mới cũng góp phần làm cho phân khúc xe xanh trở nên sôi động hơn bao giờ hết.

Những Thách thức cho Thị trường Ô tô Thái Lan

Trái ngược với đà tăng trưởng của Việt Nam, thị trường ô tô Thái Lan lại đối mặt với nhiều khó khăn trong năm 2024. Doanh số bán xe chỉ đạt 572.000 xe, giảm tới 26% so với 775.000 xe của năm 2023. Sự sụt giảm này đã khiến Thái Lan tụt xuống vị trí thứ ba trong khu vực, sau Indonesia (865.000 xe) và Malaysia (816.000 xe). Sản lượng sản xuất ô tô của Thái Lan cũng giảm 20%, chỉ đạt 1,47 triệu xe.

Theo Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan (FTI), nguyên nhân chính dẫn đến sự suy thoái này bao gồm các điều kiện cho vay bị siết chặt, mức nợ hộ gia đình cao và tăng trưởng GDP thấp (chỉ đạt 2,5% trong năm 2024). Tình hình kinh tế khó khăn đã ảnh hưởng trực tiếp đến sức mua. Bên cạnh đó, một số hãng xe lớn như Subaru, Suzuki đã đóng cửa nhà máy, và Honda cũng có kế hoạch ngừng hoạt động tại một cơ sở, cho thấy những thách thức nội tại mà ngành công nghiệp ô tô Thái Lan đang phải đối mặt, bất chấp vị thế sản xuất vững chắc.

Khoảng cách Thu hẹp: Việt Nam Tăng trưởng, Thái Lan Suy giảm

Năm 2024 cũng là năm đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi khoảng cách về doanh số giữa Việt Nam và Thái Lan đã được rút ngắn đáng kể, chỉ còn 78.000 xe, so với con số hơn 370.000 xe vào năm 2023. Điều này phản ánh rõ nét sự trái chiều trong xu hướng phát triển của hai thị trường: Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng tích cực 22%, trong khi Thái Lan suy giảm mạnh 26%.

Về cơ cấu sản phẩm, Việt Nam đang vượt trội về xe điện nhờ vào sự dẫn dắt của VinFast. Ngược lại, Thái Lan, dù đặt mục tiêu tham vọng 30% xe điện vào năm 2030, vẫn chưa đạt được những bước tiến đáng kể trong việc thúc đẩy tiêu thụ xe điện nội địa. Điều này tạo ra một lợi thế cạnh tranh mới cho Việt Nam trong cuộc đua công nghệ xanh.

Tiềm năng Tăng trưởng và Tham vọng của Việt Nam

Các chuyên gia dự báo thị trường ô tô Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng từ 8% đến 10% trong năm 2025, đạt khoảng 540.000 đến 550.000 xe. Đà tăng trưởng này được kỳ vọng nhờ vào chính sách giảm lệ phí trước bạ và sự phục hồi của nền kinh tế.

VinFast đặt mục tiêu bán 200.000 xe điện trong năm 2025. Nếu mục tiêu này đạt được, tổng doanh số tiêu thụ ô tô nội địa của Việt Nam có thể vượt mốc 600.000 xe, tạo ra cú hích lớn cho thị trường. Nhìn xa hơn, dự thảo chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô của Bộ Công Thương đặt mục tiêu đến năm 2030, tổng tiêu thụ ô tô tại Việt Nam có thể đạt 1 đến 1,1 triệu xe mỗi năm, với tốc độ tăng trưởng bình quân 14-16%. Trong đó, xe điện và xe hybrid dự kiến chiếm khoảng 350.000 xe. Đây là những con số đầy tham vọng, cho thấy Việt Nam đang đặt nền móng vững chắc để hướng tới vị thế cường quốc ô tô mới trong khu vực.

Phó Giáo sư Tiến sĩ Đàm Hoàng Phúc từ Đại học Bách khoa Hà Nội nhận định, trong khi thị trường Thái Lan đã có dấu hiệu bão hòa với nhu cầu mua xe thứ hai chưa thật sự cấp bách, Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa tăng trưởng nhờ thu nhập người dân tăng, hạ tầng giao thông cải thiện với nhiều tuyến cao tốc mới, và nhu cầu sở hữu ô tô lần đầu còn rất cao.

Sự bứt phá của VinFast được xem là yếu tố then chốt giúp Việt Nam thu hẹp khoảng cách với Thái Lan. Từ doanh số 34.800 xe năm 2023, VinFast đã tăng vọt lên 87.000 xe năm 2024 (tăng gần 150%), và mục tiêu 200.000 xe năm 2025 được đánh giá là hoàn toàn khả thi. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ từ chính phủ như miễn 100% lệ phí trước bạ cho xe điện và giảm lệ phí cho xe xăng cũng tạo động lực lớn cho người tiêu dùng. Trong bối cảnh Thái Lan gặp khó khăn kinh tế nội tại và một số hãng xe rút dần đầu tư, Việt Nam có cơ hội lớn để tận dụng đà này. Nếu khai thác tốt các lợi thế, khả năng Việt Nam vượt qua Thái Lan trong vòng 5 đến 10 năm tới không phải là điều bất khả thi.

Rào cản và Lợi thế Cạnh tranh

Mặc dù Việt Nam có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ, Thái Lan vẫn duy trì những lợi thế đáng kể. Công nghiệp phụ trợ của Thái Lan rất phát triển, đáp ứng hơn 60% nhu cầu nội địa, giúp giảm chi phí sản xuất và củng cố vị thế là trung tâm xuất khẩu ô tô khu vực. Các hãng lớn như Tesla và nhiều nhà sản xuất ô tô Trung Quốc tiếp tục đầu tư mạnh vào Thái Lan, củng cố năng lực sản xuất của nước này.

Trong khi đó, công nghiệp phụ trợ của Việt Nam mới chỉ đạt mức 7% đến 10%, còn rất xa so với mục tiêu 40% đến 45% vào năm 2025. Bên cạnh đó, hệ thống thuế phí cao (lên tới 40-55% giá xe) khiến giá xe tại Việt Nam cao gấp đôi so với Thái Lan và Indonesia, trở thành rào cản lớn trong cạnh tranh về giá.

Phó Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Văn Dũng từ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM nhấn mạnh rằng Thái Lan vẫn có lợi thế về cơ sở hạ tầng và thu nhập bình quân đầu người. Do đó, để cạnh tranh và vượt lên, Việt Nam cần đầu tư mạnh hơn vào phát triển công nghiệp phụ trợ và có những điều chỉnh chính sách thuế phí hợp lý hơn.

Ông Đào Công Quyết, đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), cho rằng nếu các hãng xe có thể giảm giá, sức mua trên thị trường sẽ tăng mạnh. Điều này đã được minh chứng tại Malaysia, nơi hãng xe nội địa Perodua bán được hơn 380.000 xe trong năm 2024, chiếm gần 50% tổng thị trường, chủ yếu nhờ vào lợi thế giá thành rẻ.

Cơ hội Cải thiện Thứ hạng

Với tiềm năng thị trường nội địa lớn, sự bứt phá mạnh mẽ của VinFast trong phân khúc xe điện, cùng với các chính sách kích cầu từ chính phủ, giới chuyên gia và doanh nghiệp đều tin tưởng vào khả năng vươn lên của Việt Nam để cạnh tranh sòng phẳng với Thái Lan. Việc vượt qua một “cường quốc ô tô” đã có lịch sử phát triển lâu đời như Thái Lan chắc chắn không dễ dàng trong ngắn hạn. Tuy nhiên, nếu Việt Nam có thể cải thiện đáng kể công nghiệp phụ trợ, giảm giá thành xe thông qua các chính sách phù hợp và tận dụng tối đa dư địa tăng trưởng của thị trường nội địa, việc thay đổi thứ hạng trong khu vực, thậm chí vượt qua Thái Lan trong thập kỷ tới, là hoàn toàn khả thi.

Tài liệu tham khảo

• Tổng hợp và đưa tin từ nguồn [bài viết gốc].