VinFast và Hành Trình Xanh Hóa Giao Thông Việt, Vươn Tầm Toàn Cầu

Ngành công nghiệp xe điện toàn cầu đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, trở thành xu hướng không thể đảo ngược trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng sạch và phát triển bền vững. Tại Việt Nam, Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng đã nổi lên như một đơn vị tiên phong, không chỉ góp phần định hình ngành vận tải mà còn xây dựng một hệ sinh thái giao thông xanh, giảm thiểu tác động môi trường. Trong đó, VinFast, thương hiệu xe điện chủ lực, đang dẫn đầu với những bước đi chiến lược táo bạo cả ở thị trường nội địa và quốc tế. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những thành tựu và kế hoạch của VinFast, Green SM (GSM), cùng những yếu tố vĩ mô đang hỗ trợ ngành công nghiệp xe điện Việt Nam vươn mình mạnh mẽ.

Nền tảng vững chắc tại Việt Nam: Tăng cường nội địa hóa và tự chủ công nghệ

VinFast đã khẳng định vị thế dẫn đầu tại thị trường nội địa với con số bàn giao ấn tượng 87.000 xe trong năm 2024. Để đạt được điều này, chiến lược tăng cường tỷ lệ nội địa hóa đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Hiện tại, tỷ lệ nội địa hóa của VinFast đã vượt mốc 60% với các chi tiết quan trọng như thân vỏ, động cơ và hệ thống giảm xóc được sản xuất trong nước. Hãng không chỉ dừng lại ở lắp ráp mà còn chủ động sản xuất các bộ phận cốt lõi bằng công nghệ tự động hóa hiện đại theo tiêu chuẩn quốc tế.

Tham vọng lớn của VinFast là nâng tỷ lệ nội địa hóa lên 84% vào năm 2026. Đây là bước tiến vượt bậc, không chỉ giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu mà còn mở ra cơ hội khổng lồ cho ngành công nghiệp phụ trợ Việt Nam. Thông qua hợp tác với các doanh nghiệp nội địa và quốc tế, VinFast sẽ sản xuất thêm nhiều bộ phận quan trọng như ghế xe, hệ thống phanh và đặc biệt là pin – linh kiện có giá trị cao nhất trong xe điện.

Một trong những minh chứng rõ nét nhất cho chiến lược tự chủ của VinFast là việc xây dựng nhà máy sản xuất pin VinES tại Vũng Áng, Hà Tĩnh. Với quy mô 8 hecta và vốn đầu tư hơn 4.000 tỷ đồng, nhà máy này đang sản xuất pin Lithium phục vụ cho xe điện và xe buýt điện của VinFast. VinES là nền tảng quan trọng đảm bảo nguồn cung pin chất lượng cao và thúc đẩy tỷ lệ nội địa hóa của các dòng xe VinFast.

Bên cạnh VinFast, ngành công nghiệp xe điện Việt Nam cũng đón nhận sự quan tâm từ các tập đoàn lớn khác. Tại Đại hội đồng Cổ đông thường niên 2024, Chủ tịch Trần Đình Long tiết lộ Hòa Phát đang nghiên cứu sản xuất tôn Silic – nguyên liệu quan trọng để làm các loại mô tơ điện, biến thế, đặc biệt là mô tơ điện dùng cho xe điện. Việc Hòa Phát có định hướng sản xuất từ gốc, không chỉ gia công nguyên liệu nhập về, cho thấy tiềm năng phát triển sâu rộng của ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam. Việc sản xuất tôn Silic sẽ giúp giảm phụ thuộc nhập khẩu và góp phần phát triển công nghệ cao trong nước. Những nỗ lực từ VinFast và các doanh nghiệp khác như Hòa Phát đang cùng nhau xây dựng nền móng vững chắc cho ngành công nghiệp xe điện Việt Nam, hướng tới tương lai xanh và bền vững. Quy mô thị trường xe điện Việt Nam được dự báo đạt 2,93 tỷ USD vào năm 2025 và 6,69 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 18% trong giai đoạn 2025-2030 (theo Mordor Intelligence), cho thấy tiềm năng to lớn.

Chiến lược “Go Global”: VinFast tiến ra thế giới

Không chỉ tập trung thị trường nội địa, VinFast đang mạnh mẽ đẩy nhanh chiến lược mở rộng ra toàn cầu. Hãng đặt mục tiêu đầy tham vọng là phát triển kinh doanh tại ít nhất 50 thị trường mới vào cuối năm 2024 (theo Reuters).

Tại thị trường Mỹ, VinFast sắp ra mắt hai mẫu xe điện được đánh giá “vừa túi tiền” là VF 6 và VF 7. Với giá khởi điểm từ 30.000 USD cho VF 6 và 37.000 USD cho VF 7, cặp xe crossover này được kỳ vọng sẽ thu hút tệp khách hàng có ngân sách eo hẹp nhờ thiết kế bắt mắt và trang bị nhiều tính năng. Trước đó, ngày 19 tháng 11 năm 2024, VinFast đã chính thức bàn giao 8 chiếc SUV điện VF 9 đầu tiên cho khách hàng tại Los Angeles, Mỹ. VF 9 bán tại Mỹ có hai phiên bản Eco (69.800 USD) và Plus (73.800 USD), bao gồm chiết khấu và khoản thanh toán trước. Đây là một trong số ít mẫu SUV điện 7 chỗ ba hàng ghế trên thị trường, lý tưởng cho các gia đình lớn, mang đến chất lượng cao cấp và trải nghiệm sang trọng.

Tại thị trường châu Âu, VinFast cũng đang có những bước đi chiến lược. Mẫu VF 6 vừa được bán ra tại khu vực này. Với kích thước nhỏ gọn và giá bán dễ tiếp cận, VF 6 được đánh giá phù hợp với thị hiếu và chiến lược thị trường tại châu Âu. Theo đánh giá của công ty nghiên cứu và tư vấn Promotion, thị trường xe điện châu Âu được dự báo tăng trưởng 15% trong năm 2024 nhờ tiêu chuẩn khí thải siết chặt và sự xuất hiện của nhiều mẫu xe giá phải chăng. Thông tin này đặc biệt tích cực với VinFast trong bối cảnh hãng vừa lọt top 6 nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới, vượt qua NIO Trung Quốc (theo Companies Market Cap).

Bên cạnh đó, VinFast cũng mở rộng sang các thị trường tiềm năng khác như Ấn Độ và Indonesia. Tại Ấn Độ, hãng công bố kế hoạch xây dựng nhà máy với vốn đầu tư khoảng 150-200 triệu USD, công suất ban đầu 50.000 xe/năm và có thể mở rộng lên 150.000 xe. Hãng đã ra mắt VF 6 và VF 7 tại đây để cạnh tranh với các đối thủ địa phương và quốc tế. Tại Indonesia, VinFast tham gia triển lãm IIMS 2024 và khởi công xây dựng nhà máy lắp ráp, thể hiện cam kết lâu dài. Mẫu VF 5 – mẫu xe có giá dễ tiếp cận nhất trong dải sản phẩm phổ thông – được lựa chọn làm sản phẩm mở đầu tại các thị trường Đông Nam Á như Indonesia. Hãng cũng giới thiệu mẫu xe mini VF 3 tại quốc gia này, hướng đến khách hàng cá nhân với kích thước nhỏ gọn và giá cạnh tranh.

Dải sản phẩm đa dạng với sáu mẫu xe thuộc năm phân khúc xe gầm cao phổ thông (từ hạng A đến hạng E) cùng kế hoạch ra mắt các dòng xe chuyên dụng (Limo Green, Mini Green) và các phân khúc mới (MPV hạng sang, bán tải) trong tương lai, cho phép VinFast chủ động lựa chọn sản phẩm phù hợp nhất cho từng thị trường. Chiến lược đa sản phẩm, đa thị trường này mang lại lợi thế đáng kể cho VinFast trong bối cảnh kinh tế và chính trị toàn cầu biến động.

Green SM: Dẫn dắt cuộc cách mạng xanh hóa giao thông

Green SM (GSM) – Global Smart Mobility – một phần trong hệ sinh thái di chuyển xanh của Vingroup, đã tạo nên cuộc cách mạng trong ngành vận tải chỉ sau vài tháng thành lập. Tổng Giám đốc GSM Toàn Cầu, Nguyễn Văn Thanh, đã chia sẻ về hành trình đáng kinh ngạc này.

Thành công đầu tiên và có ý nghĩa nhất của GSM là việc hợp tác với hơn 50 hãng taxi truyền thống. Dù là “lính mới” trong ngành, GSM đã thuyết phục được những đối thủ có thâm niên trở thành đối tác. Quá trình này đầy khó khăn, bởi các đối tác ban đầu thường e ngại sự chuyển đổi sang xe điện và không tin tưởng một đối thủ cùng ngành lại thật lòng giúp họ phát triển.

GSM đã dốc hết “ruột gan” để chứng minh lợi ích của việc chuyển đổi. Họ nghiên cứu kỹ lưỡng và tìm ra những hãng có khả năng thuyết phục cao để làm “ca chứng minh”. Lado Taxi tại Lâm Đồng là căn cứ địa đầu tiên. Tổng giám đốc Nguyễn Văn Thanh đã bay lên Lâm Đồng bốn lần để gặp gỡ và thuyết phục lãnh đạo Lado. Dù Lado có hơn 20 năm thâm niên và đã dùng xe điện từ năm 2022 nhưng chỉ ở quy mô nhỏ, họ vẫn e ngại chuyển đổi toàn bộ vì đối thủ dùng xe xăng và tài xế quen xe cũ. GSM đã phải chứng minh rằng chỉ khi dùng xe điện ở quy mô lớn mới thấy hết lợi ích. Họ sát sao với Lado từng ngày, từng giờ, chia sẻ mọi kinh nghiệm từ marketing, chính sách tài xế đến đào tạo nhân sự. Sự chân thành này đã khiến lãnh đạo Lado tin tưởng. Câu chuyện của Lado, từ bờ vực phá sản thời Covid-19 đến việc vươn mình thành hãng taxi chiếm thị phần lớn nhất tại Lâm Đồng với gần 1.000 xe điện, đã trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ. Tại một sự kiện của Vingroup quy tụ hơn 100 hãng taxi Việt Nam, lãnh đạo Lado đã đứng lên chia sẻ câu chuyện của mình, khẳng định “Hãy dùng xe điện đi! Hãy tạo nên cuộc cách mạng xanh như Lado đi!”. Thành công của Lado đã lan tỏa, thu hút gần 30 hãng taxi khác đến tham quan và học hỏi mô hình.

Lý do thứ hai thúc đẩy sự hợp tác là dữ liệu minh bạch về lợi nhuận. GSM cung cấp đầy đủ dữ liệu để các hãng thấy rõ lợi ích kinh tế khi chuyển từ xe xăng sang xe điện. Thứ ba là nền tảng Xanh Platform, nơi xe cá nhân, xe của đối tác và xe của GSM đều được đối xử bình đẳng, cùng sử dụng sản phẩm của VinFast. Cách ứng xử trân trọng này là chưa từng có tiền lệ trong ngành. Ngoài ra, hệ thống hạ tầng bảo dưỡng, sửa chữa, sạc của VinFast cũng là lợi thế lớn.

Quan trọng nhất, các doanh nghiệp Việt Nam có tinh thần dân tộc rất mãnh liệt và muốn ủng hộ hàng Việt. Khách hàng cũng ưu tiên doanh nghiệp trong nước.

GSM không chỉ hướng tới mục tiêu kinh doanh mà còn mang sứ mệnh xanh. Chữ “Xanh” trong tên GSM là yếu tố quan trọng hàng đầu. Một bác tài taxi điện đã chia sẻ rằng dù không trồng cây, nhưng lái xe điện giảm thải CO2 cũng tương đương với việc trồng hàng trăm cây xanh mỗi ngày. Cứ mỗi 113 km xe điện di chuyển tương đương với một cây xanh quang hợp trong một năm. Với hơn 40.000 tài xế taxi (và khoảng 100.000 tính cả xe máy), mỗi năm GSM đóng góp tương đương việc trồng 1,6 triệu cây xanh. Điều này có ý nghĩa lớn khi giao thông chiếm khoảng 70% nguyên nhân ô nhiễm không khí đô thị, gây ra 60.000 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam do ô nhiễm. Câu chuyện cảm động về lá thư và bức tranh của một em bé có bố lái taxi điện tại cuộc thi “Mầm xanh truyền cảm hứng” đã thể hiện sâu sắc ý nghĩa môi trường mà GSM mang lại. GSM xây dựng chiến lược “Xe thuần điện, người thuần xanh” và tin rằng cuộc cách mạng này cần được tiếp nối bởi các “mầm xanh” tương lai.

GSM cũng nổi bật với tốc độ triển khai thần tốc. Từ lúc lên ý tưởng đến ra mắt dịch vụ chỉ mất 38 ngày tại Hà Nội, và 14 ngày sau đó đã hiện diện tại TP. Hồ Chí Minh. Đội ngũ làm việc với tinh thần “ba không”: không ngày nghỉ, không bàn lùi, không nói không. Tổng giám đốc Nguyễn Văn Thanh khẳng định GSM “không có hai chữ thất bại trong kịch bản” ít nhất trong 10 năm nữa, bởi những gì họ đang làm đã tạo ra kết quả tích cực ngay lập tức, thay đổi vĩnh viễn cuộc chơi của ngành vận tải.

Mục tiêu của GSM là trở thành nền tảng vận tải phức hợp thuần điện lớn nhất thế giới vào năm 2027. Họ đang tiến ra toàn cầu, đã có mặt tại Lào và Indonesia. Tại Lào, GSM đã trở thành biểu tượng được yêu thích và sử dụng rộng rãi chỉ sau hơn một năm ra mắt. Indonesia được lựa chọn là thị trường chiến lược tiếp theo vì quy mô dân số và ngành gọi xe công nghệ phát triển hàng đầu thế giới. Theo báo cáo tổng hợp hàng năm về thị trường taxi tại Việt Nam của Mordor Intelligence (công bố cuối quý 4/2024), GSM đã vươn lên dẫn đầu thị trường taxi công nghệ tại Việt Nam, chiếm 37,41% thị phần trong quý 4 năm 2024. Đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu sự thay đổi trong ngành dịch vụ vận tải theo hướng chất lượng và bền vững.

Công nghiệp hỗ trợ và Vai trò của Chính sách

Sự phát triển của ngành xe điện và ô tô nói chung tại Việt Nam không thể thiếu vai trò của công nghiệp hỗ trợ và chính sách vĩ mô. Từ năm 2020 đến nay, Bộ Công thương đã cấp giấy xác nhận ưu đãi cho khoảng 40 dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực sản xuất lắp ráp ô tô. Nhờ các chính sách ưu đãi thuế nhập khẩu 0% đối với nguyên liệu, vật tư, linh kiện phục vụ sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, ngành này đã có những bước tiến đáng kể.

Nhiều doanh nghiệp sản xuất ô tô đã mở rộng quy mô, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn đẩy mạnh xuất khẩu. Năm 2023, giá trị xuất khẩu linh kiện, phụ tùng ô tô của Việt Nam đạt 3,09 tỷ USD. Đáng chú ý, nhóm linh kiện dây điện chiếm tỷ trọng lớn nhất, đạt khoảng 1,17 tỷ USD (tương đương 38% tổng giá trị xuất khẩu linh kiện ô tô), đưa Việt Nam lên vị trí thứ ba thế giới trong lĩnh vực này.

Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy sự tăng trưởng tích cực. Trong 11 tháng năm 2024, chỉ số sản xuất xe có động cơ tăng 18,3% so với cùng kỳ. Sản lượng phụ tùng khác tăng 24,55%, thiết bị khác dùng cho động cơ tăng 5,88%, và bộ dây đánh lửa, bộ dây khác tăng 5,79%. Riêng sản lượng xe có động cơ đốt trong chở từ 10 người trở lên tăng 33,5% và xe chở dưới 10 người tăng 31,46%.

Hiệp hội Cơ khí Việt Nam (VAMI) đánh giá các doanh nghiệp thành viên đã hưởng lợi từ thuế suất ưu đãi 0%, giúp họ tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính sách ưu đãi thuế công nghiệp hỗ trợ ô tô, dự kiến kết thúc vào ngày 31 tháng 12 năm 2024, đã trở thành đòn bẩy quan trọng. Trước những kết quả đạt được, Bộ Công thương, VAMI và Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) đều đề xuất kéo dài thời gian áp dụng chương trình ưu đãi này đến ngày 31 tháng 12 năm 2027. Việc gia hạn sẽ đảm bảo sự tương thích với các chương trình ưu đãi thuế khác và tạo điều kiện cho ngành công nghiệp ô tô Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững.

Một yếu tố hạ tầng quan trọng hỗ trợ cho ngành sản xuất và xuất khẩu ô tô, đặc biệt là VinFast, là cụm cảng nước sâu Lạch Huyện tại Hải Phòng. Dự án hai bên cảng có tổng vốn đầu tư khoảng 8.500 tỷ đồng, nằm sát sườn nhà máy VinFast. Cảng Lạch Huyện là cảng nước sâu đầu tiên và lớn nhất miền Bắc, có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn, thuận lợi kết nối giao thương quốc tế. Với mục tiêu công suất 100 triệu TEU/năm vào 2030 và hệ thống 15 bến cảng hiện đại theo quy hoạch, Lạch Huyện giữ vững vị trí số 1 về sản lượng thông qua tại miền Bắc (chiếm 23% thị phần tại Hải Phòng). Sự hoàn thiện các bến cảng mới (bến 3, 4 dự kiến khai thác giai đoạn 1 trước 28/2, bến 5, 6 đang thi công) và hạ tầng đồng bộ sẽ tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho hoạt động logistics của VinFast và các doanh nghiệp khác trong khu vực.

Hướng tới tương lai: Thách thức và Cơ hội

VinFast không chỉ định nghĩa lại ngành ô tô Việt Nam mà còn góp phần định hình tương lai di chuyển toàn cầu bằng những bước tiến đột phá về thiết kế và công nghệ. Hãng hợp tác với các studio thiết kế danh tiếng như Pininfarina, Zagato, Torino Design, và Italdesign để tạo ra những mẫu xe mang đậm dấu ấn hiện đại nhưng vẫn giữ nét đặc trưng Việt Nam (chi tiết cánh chim). Gần đây, việc đăng ký kiểu dáng mẫu xe điện mini mới nhỏ gọn hơn cả VF 3 cho thấy sự linh hoạt trong ngôn ngữ thiết kế đáp ứng nhu cầu đô thị đa dạng.

Về công nghệ, VinFast chú trọng áp dụng AI, IoT, và hệ thống hỗ trợ lái tự động (ADAS), điển hình là công nghệ MirSense được vinh danh tại Innovation Award Honoree 2024. Hãng cũng đang hợp tác với ProLogium để phát triển pin thể rắn, hứa hẹn hiệu suất, thời gian sạc và an toàn vượt trội. Cam kết bền vững thể hiện qua khả năng tái chế pin lên đến 95% và hợp tác với Li-Cycle. Dây chuyền sản xuất hiện đại, thân thiện môi trường phù hợp với định hướng tăng trưởng xanh của Việt Nam.

Tuy nhiên, hành trình vươn ra thế giới cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Theo Reuters, trong quý 2 năm 2024, VinFast ghi nhận khoản lỗ ròng 773,5 triệu USD, tăng 27% so với quý trước, chủ yếu do chi phí mở rộng thị trường quốc tế và các khoản giảm giá tài sản. Việc cạnh tranh trên sân chơi toàn cầu với các tên tuổi lớn đòi hỏi nguồn lực đầu tư khổng lồ và chiến lược kinh doanh hiệu quả.

Thị trường xe điện Việt Nam cũng sẽ đón thêm sự cạnh tranh. Mới đây, mẫu SUV điện Denza N9 của BYD, thương hiệu xe cao cấp hợp tác với Mercedes-Benz, đã đăng ký bản quyền kiểu dáng công nghiệp tại Việt Nam. Denza N9 là một SUV cỡ lớn (chiều dài 5258mm, chiều dài cơ sở 3125mm), được xây dựng trên nền tảng ePlatform 3.0, có cả biến thể thuần điện và plug-in hybrid với công suất mạnh mẽ (lên tới 951 mã lực bản BEV). Xe sở hữu nội thất sang trọng với ba màn hình lớn, ghế thuyền trưởng độc lập ở hàng thứ hai có thể gập phẳng, tủ lạnh, cửa sổ trời toàn cảnh. Giá tại Trung Quốc từ 319.800 đến 450.000 CNY (tương đương 1,1-1,55 tỷ đồng). Nếu về Việt Nam, Denza N9 sẽ có giá không hề rẻ, đặc biệt khi ưu đãi lệ phí trước bạ 100% cho xe điện kết thúc, và sẽ cạnh tranh trực tiếp với các mẫu SUV cỡ lớn khác như VinFast VF 9 và Hyundai Ioniq 5. Sự xuất hiện của các đối thủ mới cho thấy tiềm năng nhưng cũng gia tăng áp lực cạnh tranh tại thị trường nội địa.

Để hiện thực hóa tầm nhìn trở thành thương hiệu xe điện toàn cầu, VinFast đang tiếp tục đầu tư mạnh vào R&D và năng lực sản xuất. Việc khởi công nhà máy thứ hai tại Việt Nam với công suất dự kiến 600.000 xe/năm và xem xét xây dựng nhà máy tại Indonesia, Ấn Độ là minh chứng cho cam kết đáp ứng nhu cầu thị trường và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Kết luận

Với chiến lược đúng đắn và tầm nhìn dài hạn, Vingroup và VinFast đang tạo nên những chuyển biến mạnh mẽ cho ngành công nghiệp ô tô và giao thông vận tải tại Việt Nam. Từ việc tăng cường nội địa hóa, xây dựng hệ sinh thái pin, đến tiên phong xanh hóa giao thông qua mô hình GSM độc đáo và mạnh mẽ tiến ra thị trường quốc tế, VinFast đang từng bước khẳng định vị thế của một thương hiệu Việt Nam trên bản đồ xe điện toàn cầu.

Sự hỗ trợ từ chính sách vĩ mô, sự phát triển của công nghiệp hỗ trợ, và hệ thống hạ tầng logistics hiện đại như cảng Lạch Huyện là những yếu tố thuận lợi thúc đẩy hành trình này. Dù đối mặt với thách thức về chi phí mở rộng và cạnh tranh ngày càng gay gắt, với sự quyết tâm và linh hoạt, VinFast và các doanh nghiệp đồng hành đang mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, góp phần vào tương lai di chuyển bền vững trên phạm vi toàn cầu.

Tài liệu tham khảo

• CafeF
• Độc đáo TV
• ViExpress
• Autoblock (Mỹ)
• Mordor Intelligence
• Promotion
• Reuters
• Tổng cục Thống kê
• Bộ Công thương
• Hiệp hội Cơ khí Việt Nam (VAMI)
• Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA)
• ngquat.vn