Xe điện Đông Nam Á: BYD chật vật, VinFast tại Việt Nam bùng nổ?

Tại thị trường Đông Nam Á đầy tiềm năng nhưng cũng lắm thách thức, các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang phải đối mặt với cuộc cạnh tranh gay gắt. Đặc biệt tại Việt Nam, họ đang gặp khó khăn khi cạnh tranh với hãng xe nội địa non trẻ nhưng đầy sức mạnh là VinFast.

Vào một buổi sáng thứ Năm gần đây tại Hà Nội, showroom của BYD – gã khổng lồ xe điện từ Trung Quốc – bắt đầu ngày làm việc trong khung cảnh vắng vẻ. Chỉ cách đó vài km, đại lý của VinFast lại nhộn nhịp khách hàng tìm hiểu các mẫu xe mới. Một nhân viên bán hàng của VinFast chia sẻ với phóng viên tờ Bangkok Post rằng họ tiếp đón trung bình 20 khách hàng mỗi ngày trong tuần, con số này có thể tăng gấp đôi hoặc gấp ba vào cuối tuần.

Việc BYD gia nhập thị trường Việt Nam vào tháng 7 năm 2024, một quốc gia với dân số trẻ và nhu cầu cao về xe điện cũng như xe Hybrid, cho thấy rõ cả cơ hội và thách thức mà các công ty Trung Quốc phải đối mặt khi tiến vào khu vực Đông Nam Á.

Cơ hội và thách thức chung tại Đông Nam Á

Đông Nam Á, với hàng trăm triệu người tiêu dùng có thu nhập ngày càng tăng, là điểm đến hấp dẫn cho các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc khi họ bị hạn chế tiếp cận thị trường Mỹ và gặp bất lợi tại Châu Âu do các vấn đề thuế quan.

Tuy nhiên, thành công ban đầu không phải lúc nào cũng bền vững. Dù tầng lớp trung lưu đang phát triển có mong muốn sở hữu xe điện (EV), giá xe vẫn còn cao so với thu nhập bình quân của nhiều người. Bên cạnh đó, việc tiếp cận nguồn điện ổn định chưa phổ biến ở mọi nơi, và ngay cả khi có điện, cơ sở hạ tầng trạm sạc EV vẫn còn thưa thớt tại nhiều quốc gia. Đặc biệt tại Việt Nam, người tiêu dùng có xu hướng ưu tiên các thương hiệu đã quen thuộc.

“Đông Nam Á là một thị trường phức tạp hơn nhiều so với Trung Quốc”, ông Ron Zeng, chuyên gia tư vấn tại công ty Roland Berger, nhận định. Để thành công tại khu vực này, các hãng xe Trung Quốc phải am hiểu nhiều nền văn hóa, ngôn ngữ và hệ thống quy định khác nhau.

Xu hướng chuyển đổi và vị thế các hãng xe

Ông Zeng tin rằng xe điện thông minh cuối cùng sẽ thay thế xe sử dụng động cơ đốt trong truyền thống. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này tại Trung Quốc đã mất khoảng 5 năm với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ trước khi người tiêu dùng tự nguyện chuyển đổi. Đông Nam Á cũng có thể cần một khoảng thời gian tương tự.

Hầu hết người tiêu dùng trong khu vực đều cởi mở với thương hiệu ngoại, thể hiện qua sự phổ biến lâu đời của các hãng xe Nhật Bản như Toyota, dù vị thế của họ đã suy yếu. Theo dự báo của Roland Berger, thị phần xe du lịch của các hãng Trung Quốc tại Đông Nam Á có thể tăng từ 6% năm 2023 lên khoảng 13% vào năm 2030. Tuy nhiên, tình hình cụ thể tại mỗi quốc gia lại rất khác nhau.

Tình hình cụ thể tại các thị trường lớn

Indonesia

Tại Indonesia, doanh số xe điện năm 2023 đạt 43.18 chiếc, tăng đáng kể so với năm 2020 (125 xe) nhưng vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số khoảng 800.000 xe du lịch bán ra. Mục tiêu 2 triệu xe điện vào năm 2030 của chính phủ nước này dường như khó đạt được. Người giàu có thể quan tâm hơn, nhưng với người bình thường, giá cả và việc tìm trạm sạc vẫn là rào cản. “Một vấn đề nữa là về việc tìm trạm sạc,” Harani, một giáo viên tại Jakarta, chia sẻ.

Thái Lan

Tại Thái Lan, dù chính phủ hỗ trợ 100.000 baht (gần 2.900 USD) cho mỗi xe điện, doanh số EV trong năm 2024 vẫn giảm 9,3% xuống còn 6.673 chiếc, thấp hơn mục tiêu 80.000 chiếc của Hiệp hội xe điện Thái Lan. Với mức nợ hộ gia đình cao nhất Đông Nam Á và điều kiện vay ngân hàng thắt chặt, người tiêu dùng Thái Lan đang trở nên thận trọng hơn trong chi tiêu.

Việt Nam

Tình hình còn khó khăn hơn ở những thị trường có thương hiệu nội địa mạnh như Việt Nam. VinFast, với mạng lưới trạm sạc riêng đang mở rộng và dòng xe điện mini giá cạnh tranh (chỉ khoảng 11.700 USD), đang vượt trội so với các đối thủ Trung Quốc. Trong số gần 91.500 xe điện bán ra tại Việt Nam năm 2023, hơn 87.000 chiếc là của VinFast.

Tuy nhiên, vẫn có cơ hội cho BYD và các hãng xe Trung Quốc. Một khảo sát của KPMG vào tháng 7 năm ngoái cho thấy gần 70% trong số 1.100 người Việt Nam sống tại các thành phố lớn sẵn sàng chuyển sang xe điện hoặc Hybrid. BYD đã ra mắt nhiều mẫu xe tại Việt Nam với mức giá từ 659 triệu đồng (gần 25.800 USD) đến 1,36 tỷ đồng (tương đương 53.135 USD).

Dù vậy, thuyết phục người tiêu dùng Việt không hề dễ dàng. “Chưa thực tế để sở hữu một chiếc xe điện Trung Quốc tại Việt Nam”, anh Thịnh Hạnh, một người dân Hà Nội đang tìm mua VinFast VF 6, chia sẻ. Anh cho biết đã lái VF 9 từ năm 2023 và hài lòng. “Trạm sạc dành cho xe Trung Quốc còn quá ít,” anh nói thêm, đồng thời bày tỏ sự e ngại về nguồn gốc hàng hóa. “Người tiêu dùng vẫn hơi lo lắng vì đây là thương hiệu Trung Quốc,” anh Đông Hải, nhân viên bán hàng tại showroom Chery (hiện chưa bán EV tại Việt Nam), cũng thừa nhận.

Chiến lược của các hãng xe Trung Quốc

Để cải thiện tình hình, các công ty xe điện Trung Quốc đang đẩy mạnh quảng bá thương hiệu và xây dựng nhà máy sản xuất trong khu vực. GAC đã thuê bảng quảng cáo lớn tại sân bay Suvarnabhumi (Bangkok), trong khi BYD khai trương showroom rộng lớn tại Jakarta.

Về sản xuất, BYD đang đầu tư 1,3 tỷ USD vào nhà máy tại đảo Java (Indonesia), dự kiến hoạt động tháng 1 năm sau. Chery cũng có kế hoạch mở nhà máy EV tại Thái Lan với công suất 50.000 xe/năm, dự kiến bắt đầu sản xuất trong năm nay.

Ông Ron Zeng nhận định thị trường Đông Nam Á sẽ mang đến biến động ngắn hạn cho các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc. Khu vực này là một thách thức lớn về vận hành thực tế, bao gồm hậu cần và sản xuất hàng loạt.

Kết luận

Thị trường xe điện Đông Nam Á đang trong giai đoạn phát triển sôi động nhưng cũng đầy phức tạp. Các hãng xe Trung Quốc như BYD đang đầu tư mạnh mẽ nhưng gặp phải rào cản lớn về giá, cơ sở hạ tầng và tâm lý người tiêu dùng. Tại Việt Nam, VinFast với lợi thế sân nhà, mạng lưới sạc và dải sản phẩm phù hợp đang chiếm ưu thế vượt trội, tạo ra một thách thức đáng kể cho các đối thủ quốc tế muốn gia nhập và mở rộng tại đây. Cuộc đua xe điện tại khu vực này hứa hẹn sẽ còn rất nhiều diễn biến khó lường.

Tài liệu tham khảo

• Báo cáo của Bangkok Post
• Phân tích từ Roland Berger
• Khảo sát của KPMG