Xe Điện Giá Hợp Lý: Chuyên gia kêu gọi giải pháp giảm ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí là một trong những thách thức môi trường toàn cầu nghiêm trọng nhất hiện nay, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người mà còn đe dọa sự phát triển bền vững của các quốc gia. Tại Việt Nam, vấn đề này càng trở nên cấp bách hơn do mật độ dân số đô thị cao và quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng. Nhận diện mối liên hệ chặt chẽ giữa giao thông và chất lượng không khí, các chuyên gia tại tọa đàm “Ô nhiễm không khí và giao thông: Cơ hội và thách thức cho Việt Nam và thế giới” trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học và Công nghệ VinFuture 2024 đã đưa ra những phân tích sâu sắc và đề xuất các giải pháp đột phá, trong đó đặc biệt nhấn mạnh sự cần thiết của việc đẩy nhanh sản xuất xe điện giá hợp lý để tăng cơ hội tiếp cận cho mọi tầng lớp dân cư.

Giao thông – Nguồn gây ô nhiễm không khí lớn nhất

Theo kết quả nghiên cứu của Phó giáo sư Hồ Quốc Bằng, Viện trưởng Viện Phát triển Năng lực Lãnh đạo Đại học Quốc gia TP.HCM, kiêm Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Ô nhiễm không khí và Biến đổi khí hậu, giao thông được xác định là nguồn phát thải ô nhiễm lớn nhất tại cả Hà Nội và TP.HCM.

Tại Hà Nội, với khoảng 8,5 triệu dân, hơn 6 triệu xe máy và 690.000 ô tô, nguồn phát thải từ giao thông chiếm tỷ lệ áp đảo: 87% NOx, 92% CO, 57% SO2, 86% NMVOC, 96% CH4 và 74% bụi mịn PM2.5. Hoạt động công nghiệp đóng góp 39% SO2 vào tổng lượng phát thải của thành phố.

Tương tự, tại TP.HCM với dân số hơn 9 triệu người và 7,4 triệu xe máy, phát thải từ giao thông cũng chiếm tỷ lệ cao, đặc biệt là CO (97,8%), bụi mịn PM2.5 (18%) và NOx. Những số liệu này cho thấy rõ ràng vai trò chủ chốt của các phương tiện giao thông cá nhân chạy bằng nhiên liệu hóa thạch trong việc gây suy giảm chất lượng không khí đô thị.

Mối nguy sức khỏe từ ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Giáo sư Yifang Cheng từ Viện Nghiên cứu Hóa học Max Planck (Đức) đã đưa ra thống kê đáng báo động: số người tử vong hàng năm do ô nhiễm không khí cao hơn đáng kể so với số người chết vì đại dịch COVID-19. Cụ thể, năm 2019 có đến 9 triệu người trẻ tuổi tử vong vì các bệnh liên quan đến không khí ô nhiễm, trong khi tổng số ca tử vong do COVID-19 trên toàn cầu là 7 triệu. Con số này nhấn mạnh tính cấp bách của việc tìm kiếm và áp dụng các giải pháp hiệu quả.

Aerosol, những hạt siêu mịn lơ lửng trong không khí, là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm. Hiện tượng này trầm trọng hơn vào mùa đông do không khí lạnh giữ các hạt ô nhiễm ở tầng thấp. Tại Việt Nam, điều này còn tồi tệ hơn bởi thói quen đốt rơm rạ và sự gia tăng của các nguồn phát thải từ giao thông, sản xuất công nghiệp, thường được gọi là mù quang hóa.

Giải pháp điện hóa giao thông và thách thức

Các giải pháp được đề xuất tại tọa đàm rất đa dạng, từ điện hóa giao thông, phát triển hạ tầng xe điện (trạm sạc) cho đến việc tạo điều kiện để người dân có thu nhập thấp có thể tiếp cận với xe điện. Giáo sư Daniel Kammen từ Đại học California, Berkeley (Hoa Kỳ) cho biết xe điện đang dần thay thế các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch ở nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, Trung Quốc và châu Âu. Tuy nhiên, tốc độ chuyển đổi vẫn chưa đáp ứng kỳ vọng.

Ông dẫn chứng bang California đặt mục tiêu ngừng bán xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch vào năm 2030 và xây dựng hạ tầng trạm sạc rộng khắp. Giáo sư Kammen cũng khuyến nghị cần đổi mới công nghệ lưu trữ năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, chi phí thấp như pin sodium để đảm bảo nguồn điện sạch liên tục cho phương tiện giao thông. Đặc biệt, ông đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam, đặc biệt là Vinfast, trong việc sản xuất xe điện và tích hợp việc sử dụng xe điện với phương tiện giao thông công cộng.

Chính sách và Kinh nghiệm Quốc tế

Bên cạnh giải pháp công nghệ và hạ tầng, các chuyên gia cũng đề cập đến vai trò của chính sách. Phó giáo sư Hồ Quốc Bằng gợi ý Việt Nam có thể xem xét áp dụng các chính sách về thuế khí thải hoặc thuế ô nhiễm tương tự như kinh nghiệm quốc tế nhằm có thêm công cụ bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Giáo sư Susan Solomon từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT, Hoa Kỳ) chia sẻ kinh nghiệm của Mỹ. Từ những năm 1970, Đạo luật Không khí sạch của Mỹ đã yêu cầu các công ty vận tải thay thế xe cũ, áp dụng tiêu chuẩn phát thải nghiêm ngặt hơn và khuyến khích sử dụng xe năng lượng sạch. Bà nhấn mạnh rằng không có “cây đũa thần” giải quyết vấn đề ngay lập tức mà cần sự hợp tác quốc tế, trao đổi thông tin và kinh nghiệm giữa các quốc gia để nâng cao nhận thức, thúc đẩy nghiên cứu và phát triển công nghệ giải quyết ô nhiễm một cách hiệu quả.

Kết luận, cuộc chiến chống ô nhiễm không khí, đặc biệt là từ nguồn phát thải giao thông, đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều. Việc chuyển đổi sang xe điện là giải pháp then chốt, nhưng cần đi đôi với phát triển hạ tầng, đổi mới công nghệ pin, áp dụng các chính sách thuế và quy định môi trường phù hợp. Quan trọng nhất là phải đảm bảo rằng xe điện trở nên giá cả phải chăng và dễ tiếp cận đối với đông đảo người dân, bao gồm cả những người có thu nhập thấp, để quá trình điện hóa giao thông diễn ra nhanh chóng và toàn diện hơn, góp phần cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Các thông tin này được tổng hợp từ tọa đàm trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học và Công nghệ VinFuture 2024 với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu.